Анатоль Статкевіч-Чабаганаў
Вяртанне да вытокаў
«Роднае слова», 10/2011
ТАРАСЕВІЧЫ ГЕРБА «ТАРНАВА»
У чалавека, які доўгі час займаецца даследаваннем пэўнай тэмы, выпрацоўваецца своеасаблівае пачуццё, інтуіцыя. Шмат разоў я дакладна вызначаў месца пошуку, беспамылкова адшукваў неабходныя звесткі...
Бабуля маёй прабабулі, Наталлі Васільеўны Карафа-Корбут, у дзявоцтве мела прозвішча Тарасевіч. У сувязі з гэтым даўно не давала спакою думка, а ці не родзічы нам браты Тарасевічы, вядомыя беларускія гравёры канца XVII — пачатку XVIII ст.? Дакладна вядома, што нарадзіліся яны і пачалі сваю дзейнасць у Глуску, дзе жылі і мае продкі.
Працуючы з архіўнымі дакументамі, я дакладна ўстанавіў, што мая пра...бабуля Еўдакія Іванаўна Тарасевіч выйшла замуж за Івана Васільевіча Карафа-Корбута. Трагічна склаўся лёс гэтай жанчыны. Нам вядома, што да шлюбу Еўдакія жыла каля Слуцка. Абвянчаўшыся з Іванам, пераехала ў Віктарын, а пасля ў Дражню, што каля мястэчка Парычы, якое адносілася тады да Мазырскага павета. У сям’і нарадзілася трое сыноў. А пасля здарылася бяда: 16 лістапада 1829 г. жанчына памерла ад родаў. Адпявалі Еўдакію ў Парыцкай Свята-Духавай царкве. Малодшаму сыну, Васілю, будучаму бацьку маёй прабабулі, Наталлі Карафа-Корбут, на той час было ўсяго два гады.
Еўдакія паходзіла з вядомага шляхецкага роду Тарасевічаў. У пастанове Мінскага дваранскага дэпутацкага сходу аб прызнанні ў дваранстве ад 25 лютага 1816 г. гаворыцца, што род меў герб «Тарнава». Паводле легенды, у 1048 г. на гары Тарнава адбывалася жорсткая бітва, у якой воіны пад кіраўніцтвам рыцара Багуслава разбілі ворага. За гэты подзвіг кароль Баляслаў ІІ узнагародзіў мужнага рыцара гербам «Тарнава». Выглядае герб так: на чырвоным полі — шырокі крыж, па левы бок ад яго — залаты паўмесяц, канцамі да крыжа звернуты. Крыж белы, у шлеме пяць страусавых пёраў.
Мне ўдалося высветліць, што заснавальнікам роду быў стольнік віленскі Станіслаў Юрый Тарасевіч, які меў сына Грыгорыя, каралеўскага пісара. Гэта пацвярджае прывілей караля польскага Жыгімонта IV ад 8 лютага 1645 г., выдадзены Грыгорыю Тарасевічу пасля смерці яго бацькі Станіслава Юрыя, на «...имение пожизненное с крестьянами в Новогрудском воеводстве лежащее Малое Сельце называемое». Акрамя гэтага, Грыгорый валодаў і іншымі маёнткамі ў Мсціслаўскім ваяводстве, у прыватнасці маёнткам Бахот з вёскай Краснае Сяло.
Жонка Грыгорыя Тарасевіча, Ганна Плотніцкая, падаравала мужу 20 сакавіка 1695 г. маёнтак Грынькоў Мінскага ваяводства, пра што сведчыць выпіс з кнігі Барысаўскага павятовага суда:
«Я, Ганна Плотніцкая Грыгорыева Тарасевічава, па ўласнай волі і раздуманна ўсведамляю і паведамляю на будучы час гэтым маім лістом выракальным запісам, ні па якой прычыне не парушаным, любаму майму мужу спадару Грыгорыю Тарасевічу ў тым, што я, Тарасевічава, у пасагу ад бацькоў дабрачыннікаў маіх, маючы падзелены і які да гэтага часу знаходзіцца ў маім валоданні маёнтак Грынькоў называемы, што ляжыць у Мінскім ваяводстве, на аснове законаў агульных, якія знаходзяцца ў поўным маім распараджэнні, я, маючы на ўвазе прыхільнасць любага майго мужа спадара Грыгорыя Тарасевіча на працягу нашага жыцця, жадаю аддзячыць за клапатлівасць яго ў немачах здравія майго аказаную, а таму вышэйназваны маёнтак мой Грынькова з фальваркавымі пабудовамі, землямі ворнымі і няворнымі, сенакосамі, лясамі, барамі... рэкамі, рэчкамі і са старажытнасці да яго прыналежнымі дванаццаццю дварамі сялян, іх сем’ямі, маёмасцю і павіннасцямі... інвентаром... на вечныя і непарушныя часы таму ж міламу мужу майму Грыгорыю Тарасевічу назаўсёды саступаю, адмаўляюся і з гэтага часу, пастанаўляючы яго вотчыннікам, дазваляю, як будзе патрэбна гэтым усім распараджацца і з найбольшай карысцю для сябе ўжыць, з такім пры гэтым папярэджаннем, каб маёнтак пасля смерці яго не пераходзіў у чужыя рукі, але перайшоў бы ў валоданне дзяцей нашых: Івана, Пракопія і Самуіла, сыноў Тарасевічаў. Што ўсё жадаю мець назаўсёды непарушным, пра тое ўсім паведамляю, каму пра гэта ведаць патрэбна... Для крэпасці і вечнага зацвярджэння гэты мой вячыста выракальны запіс подпісам рукі маёй умацаваўшы, упрасіла і спадароў сяброў у сведкі. Дадзена 1695 года месяца сакавіка 20 дня...»
У Грыгорыя і яго жонкі Ганны нарадзіліся чацвёра сыноў: Іван, Пракопій, Самуіл і Васілій. Ад Пракопія нарадзіліся Пётр, Франц і Грыгорый — прадзед Еўдакіі Іванаўны Тарасевіч. Знайшліся звесткі і пра дзеда Еўдакіі — Аляксандра Грыгор’евіча, ахрышчанага ў Яроміцкай царкве, метрычныя кнігі якой згарэлі ў час пажару.
20 мая 1759 г. каралём польскім Аўгустам ІІІ Аляксандру Тарасевічу быў дадзены чын паручніка. Нам таксама вядома, што 15 мая 1795 г. ён прынёс прысягу на вернасць расійскаму прастолу. Аляксандр Грыгор’евіч валодаў спадчынным маёнткам Грынькова Мінскага ваяводства, які прадаў Мікалаю Барсуку за 42 000 польскіх злотых.
З рэвізскіх сказак чыншавай шляхты Бабруйскага павета ад 12 верасня і 30 кастрычніка 1795 г. даведваемся, што Аляксандр разам з жонкай Ірынай Самуілаўнай з роду Івашкевічаў і сем’ямі сыноў Іванаў, першага і другога, жылі ў засценках Мардвілавічы, Мялешкавічы, на землях памешчыка Прушаноўскага і князя Радзівіла, а пасля, пачынаючы з 18 лістапада 1802 г., — на арэнднай зямлі ў Мазырскім павеце.
У першага Івана была дачка Еўдакія, якая і стала жонкай Івана Васільевіча Карафа-Корбута. Магчыма, што менавіта яна ўгаварыла мужа пераехаць на новыя мясціны, у Віктарын Мазырскага павета, дзе ў той час ужо жылі яе родзічы.
Некаторыя таленавітыя і заможныя прадстаўнікі роду Тарасевічаў маглі дазволіць сабе адукацыю за мяжой. Менавіта так зрабілі знакамітыя браты Аляксандр і Лявонцій. Яны вучыліся майстэрству ў вядомых гравёраў Кіліянаў з баварскага Аўгсбурга. Працавалі ў тэхніцы афорта і разцовай гравюры на медзі. Напрыканцы жыцця Аляксандр Тарасевіч стаў манахам Кіева-Пячэрскай лаўры. Ён выканаў 40 гравюр да аўгсбургскага выдання кнігі «Разарыум...», пісаў партрэты М. Паца, І. Перахрэста, В. Галіцына, мінскага харунжага К. Клакоцкага, польскага караля Яна ІІІ Сабескага.
Лявонцій Тарасевіч таксама імкнуўся за братам. Вядомаму мастаку належаць партрэты К. Радзівіла, Агінскіх, смаленскага епіскапа К. Бржастоўскага і іншых знакамітых асоб. Акрамя таго, ён стварыў гравюры да выданняў «Пацярык Пячэрскі», «Псалтыр», «Евангелле».
На жаль, на сучасным этапе даследаванняў пакуль не ўдалося ўстанавіць ступень роднасці вядомых мастакоў Аляксандра і Лявонція Тарасевічаў з нашай галінай роду, але я лічу іх сваімі, як і ўсіх прадстаўнікоў гэтай вядомай шляхецкай сям’і.
Анатоль Статкевіч-Чабаганаў.
Пераклад з рускай мовы.
Аўтар ахвяруе ганарар на развіццё часопіса
Працяг будзе.