Вяртаючы прадзедаў імёны
На Радаўніцу мы памінаем продкаў. Але ж далёка не ўсе ведаюць свае радаводы. Кнігі, якія піша даследчык Анатоль Статкевіч-Чабаганаў, дапамогуць многім больш даведацца пра родавыя карані.
Для чаго ён па крупінках збірае гістарычныя звесткі пра сваіх родзічаў з даўніх часоў, прычым па розных архівах Беларусі і суседніх краін? «Мне хочацца па-новаму асэнсаваць айчынную гісторыю, — гаворыць Анатоль Васільевіч. — І гэта будзе гісторыя Айчыны, пададзеная праз гісторыю рода». Амаль дваццаць гадоў энтузіяст даследуе адметны духоўны скарб — свой уласны радавод. І сёлета на міжнародным кніжным кірмашы прайшла прэзентацыя першай кнігі. З вялікім поспехам, бо кніга «Я — сын Ваш...Летапіс беларускай шляхты» заняла першае месца на Нацыянальным конкурсе кнігі.
Анатоль Васільевіч і сам нашчадак старажытнага шляхецкага роду. Але ён узяўся капнуць у сваю радаводную мінуўшчыну настолькі глыбока — аж у ХIV стагоддзе! — як, бадай, ніхто раней з беларускіх гісторыкаў і пісьменнікаў. Аказваецца, сярод продкаў-родзічаў аўтара былі знакамітыя людзі з шляхецкіх родаў Статкевічаў, Карафа-Корбутаў, Ждановічаў-Гурыновічаў, Ліпскіх, Некрашэвічаў, Глінскіх-Ліхадзіеўскіх, Кернажыцкіх, Тышкевічаў і многіх іншых.
Дарэчы, на прэзентацыі кнігі вядомы паэт Мікола Мятліцкі зачытаў прысвечаны рупліваму даследчыку мінуўшчыны верш з такімі радкамі: «Адтуль, дзе досвітак славянаў,/ Дзе гул эпох — як гул грымот,/ Вядзе Статкевіч-Чабаганаў/ Маёй Айчыны радавод». Паказальны тут апошні радок. І сапраўды, даследуючы свой радавод, Анатоль Васільевіч запаўняе цікавымі звесткамі раней пустыя ці «прапушчаныя» старонкі з летапісу гісторыі Бацькаўшчыны.
На прэзентацыі ён згадваў знакамітых сваіх родзічаў з княжацкіх радоў: «Многія ведаюць пра пераможную бітву з крымскімі татарамі пад Клецкам, якая адбылася 6 жніўня 1506 года, дзе беларускім войскам камандаваў князь Міхаіл Глінскі. Але потым у яго здарыліся спрэчкі з мясцовымі ўладарамі, і ён пераехаў жыць у Маскву, дзе і аддаў пляменніцу Алену Глінскую замуж за цара Васіля Трэцяга. У іх нарадзіўся сын Іван, пазней добра вядомы ў гісторыі як цар Іван Грозны. Як бачым, і ў жылах цароў расійскіх цякла кроў беларуская, а сама Алена Глінская была з роду маіх продкаў».
Пакуль пабачыла свет першая, вельмі якасна выдадзеная кніга Анатоля Статкевіча-Чабаганава пра яго родзічаў з родаў Статкевічаў, Сацкевічаў-Статкевічаў герба «Касцеша», а таксама пра Карафа-Корбутаў герба «Корчак». Прычым у Выдавецтве Беларускага Экзархата кніга выйшла па-руску, а ў выдавецтве «Роднае слова» — па-беларуску. У рабоце яшчэ 4 тамы летапісу беларускай шляхты. У прыватнасці, хутка будуць апублікаваны даследаванні родаў Некрашэвічаў, Татураў, Ліпскіх, Рудзінскіх, Забэлаў, Сыцько, Тычынаў, Сеўрукаў і іншых. «Калі мы бачым канкрэтных людзей, іх справы — мы па-іншаму ўспрымаем і ўсю нашу гісторыю, — гаварыў на прэзентацыі даследчык. — А гэта ж і нашы родзічы рабілі гісторыю! Мы глядзім на яе праз дзеі, лёсы канкрэтных людзей. Мне думаецца: калі мы будзем вывучаць свае карані, ведаць і ўшаноўваць продкаў, то гэта і ёсць патрыятызм. Бо такое высокае пачуццё і ёсць ні што іншае, як любоў да дома, рода, Радзімы».
Днямі Анатоль Васільевіч атрымаў сігнальны экземпляр чарговай кнігі — добры падарунак да Радаўніцы яму і ўсім, хто мае дачыненне да знакамітага роду Некрашэвічаў. Акадэмік Сцяпан Некрашэвіч, дарэчы, у 20-я гады ўзначальваў знакаміты Інстытут беларускай культуры, з якога і пачыналася Нацыянальная акадэмія навук Беларусі. Увогуле ж аўтар даследаваў гісторыю сарака (!) родаў, і ўжо сёлета пабачыць свет і трэцяя кніга. З часам, прызнаўся Анатоль Статкевіч-Чабаганаў, у яго ёсць намер арганізаваць і фонд, які будзе дапамагаць выдаваць кнігі тым аўтарам, якія даследуюць айчынную гісторыю, беларускае мінулае, свае родавыя карані.
Як лічыць выканаўчы дырэктар Выдавецтва Беларускага Экзархата Уладзімір Грозаў, праект па даследаванні і публікацыі летапісу беларускай шляхты мае вялікае агульнанацыянальнае значэнне. «Няма ж больш дакладнай энцыклапедыі, якая дае факты, звесткі пра пяць стагоддзяў стваральнай працы, служэння людзей, якія мелі ўладу, сродкі і з’яўляліся элітай нацыі, — аргументуе меркаванне Уладзімір Усеваладавіч. — Яны мелі дзейсны ўплыў на палітыку, эканоміку, жыццё ўсяго народа. У нас такой фундаментальнай працы раней не было, і, наколькі мне вядома, у іншых еўрапейскіх краінах і цяпер няма. І калі мы пачалі ў інтэрнэце на розных мовах анансаваць праект, то ім вельмі зацікавіліся, напрыклад, і гісторыкі Вялікабрытаніі. Цікаўнасць да яго ў інтэрнэце вялікая. Гэта, па сутнасці, першы такі досвед у Еўропе».
Застаецца дадаць, што сістэмны падыход да справы ў аўтара, пэўна, сфарміраваўся таму, што раней ураджэнец вёскі Засмужжа з Любаншчыны быў інжынерам-электроншчыкам, канструктарам ракет. Таму яму пад сілу аналізаваць, супастаўляць велізарныя масівы гістарычнай інфармацыі. А падаваць яе — гэта ўжо і пісьменніцкі талент. Дарэчы, прадпрымальнік Анатоль Статкевіч-Чабаганаў па рэкамендацыі вядомага пісьменніка Уладзіміра Ліпскага нядаўна прыняты ў Саюз пісьменнікаў Беларусі.
Іван Ждановіч