ПАМЯТИ АНАТОЛИЯ СТЕЦКЕВИЧА-ЧЕБОГАНОВА


26 марта 2019 года после тяжелой неизлечимой болезни ушел из жизни известный исследователь, писатель, меценат, заслуженный деятель культуры Республики Беларусь Анатолий Васильевич Стецкевич-Чебоганов.

Многие годы Анатолий Васильевич занимался исследованием своего рода. И это исследование, как отмечал сам Анатолий Васильевич, со временем переросло в изучение истории Отечества. За годы самоотверженного труда изучено более 40 древних дворянских родов.


“Река моя! Родовод мой! Вы не канули в Лету! Судьбе было угодно, чтобы я стал летописцем вашим”, – отмечал Анатолий Васильевич, который своим основательным генеалогическим исследованием вернул нас, белорусов, к родовой памяти. Основным духовным делом жизни по созданию книжной энциклопедии по генеалогии не только своего рода, но и белорусского дворянства, он показал каждому из нас пример любви и уважения к собственным предкам, к собственной семье, к родным корням и истокам.


Потомок древнего дворянского рода, исследователь белорусской культуры, автор серии книг под общим названием “Я – сын Ваш: Летопись белорусской шляхты”, издание которых осуществлялось по благословению Высокопреосвященнейшего Митрополита Минского и Слуцкого, Патриаршего Экзарха всея Беларуси Филарета.


С 2011 по 2018 год книги Анатолия Стецкевича-Чебоганова выходили в издательстве “Белорусская Православная Церковь” – на русском языке, в редакции журнала “Роднае слова” – на белорусском. Всего вышло 7 фундаментальных томов, из которых читатели узнали о жизненном пути представителей древних дворянских родов Беларуси, среди которых Стецкевичи, Сацкевичы-Стецкевичи герба “Костеша”, Карафа-Корбуты герба “Корчак”, Некрашевичи герба “Любич”, Татуры герба “Донброва”, Севруки герба “Курч”, Керножицкие герба “Юноша”, Моствиловичи герба “Доленга”, Артишевские герба “Роля”, Сыцько герба “Остоя”, Казановичы герба “Гржимала”, Тычины гербов “Тучинский” и “Тржаска”, Ждановичи-Гуриновичи герба “Любич”, Забелло герба “Топор”, Глинские, Лиходеевские, Глинские-Лиходиевские гербов “Глинский”, “Ястребец”, “Ясенчик”; мещанские роды Казанкины и Чебогановы и др.


Летописью-гимном родной земле, ее многовековой истории и простым, обычным и знаменитым людям своего Отечества стали книги “Я – сын Ваш” Анатолия Стецкевича-Чебоганова, за что трудолюбивый исследователь и хранитель отечественного культурного наследия получил специальную премию Президента Республики Беларусь деятелям культуры и искусства. Исследование Анатолия Стецкевича-Чебоганова высоко оценено известными отечественными и зарубежными учеными, творческой общественностью.


Честный, интеллигентный, светлой души Человек, многое сделавший для сохранения белорусской культуры, восстановления храмов и возведения памятников, для возвращения забытых имен…

И пусть наша белорусская земля, которую он любил и почитал как родной сын будет для него пухом, а Всевышний уготовит для него Царствие Небесное.


Верится, что дело, начатое Анатолием Васильевичем, найдет достойное продолжение у последователей.



Я – сын Ваш. Летопись белорусской шляхты.

По вопросам приобретения книги обращайтесь в магазин «Академическая книга»

Род. Роднасць. Радзіма


Анатолий Стецкевич-Чебоганов. Я — сын Ваш. Летопись белорусской шляхты. Некрашевичы герба «Любич». Татуры герба «Домброва». Севруки герба «Курч». Керножицкие герба «Юноша». Моствиловичи герба "Доленга".Мн.: Белорусская Православная Церковь, 2012.

Добрае пачынанне не можа не мець працягу. Тым больш тады, калі пра гэта загадзя сказана. Анатоль жа Статкевіч-Чабаганаў, выпусціўшы летась сваю першую кнігу з серыі «Летапіс беларускай шляхты» (знак серыі «Страла выратавання») адразу заявіў, што гэтая ўнікальная бібліятэчка, прысвечаная гісторыі беларускіх родаў ад найстаражытнейшых часоў да нашых дзён, будзе складацца з шасці кніг. У яго ж словы ніколі не разыходзяцца са справай. Прайшло ўсяго нейкіх паўгода, і з’явіліся чарговыя ягоныя даследаванні, якіх тыя, хто паспеў прачытаць першую кнігу, чакалі з вялікім нецярпеннем. Былі ўпэўнены, што і гэтым разам пачэрпнуць для сябе шмат не проста цікавага, а найчасцей такога, што патрапляе пад вызначэнне мала-вядомае, а то і зусім невядомае.

Спадзяванні гэтыя апраўдаліся. Прынамсі том, у якім даследуецца гісторыя родаў Некрашэвічаў, Татураў, Сеўрукаў, Кернажыцкіх, Масцвіловічаў, чытаецца з гэткім захапленнем, як і той першы, што прынёс чытачам так шмат нязведанага, а перад усім адкрыў новае імя ў нашай гістарычнай літаратуры. Адкрыў А. Статкевіча-Чабаганава, якому ёсць пра што сказаць і ёсць пра каго расказаць.

«Я — сын Ваш» — з гонарам прамаўляў ён, расказваючы аб Статкевічах, Сацкевічах-Статкевічах герба «Касцеша» і Карафа-Корбутах герба «Корчак». З гэтым жа гонарам прамаўляе: «Я — сын Ваш» і цяпер, калі заглыбляецца ў гісторыю іншых беларускіх родаў, прадстаўнікі якіх зрабілі на дзіва важкі ўнёсак ў розныя сферы жыцця, бо таленты іх, дадзеныя самім Богам, раскрываліся і раскрыліся ў шмат якіх добрых пачынаннях.

Анатоль Статкевіч-Чабаганаў, паставіўшы перад сабой мэту, дасягнуць якой можа далёка не кожны — стварыць маштабны летапіс беларускай шляхты, неаднаразова дае зразумець, што ён — шляхціч! Прамаўляе тое, пра што раней не маглі адкрыта гаварыць многія прадстаўнікі гэтага сацыяльнага саслоўя. Бо такі час быў, такая эпоха была, калі паўсюдна шукалі ворагаў народа. Хто ж шукае, той знаходзіць. Ад гэтай ворагаманіі пацярпелі не толькі блізкія родзічы самога Анатоля Васільевіча.

Прасочваючы гісторыю роду Некрашэвічаў, ён, канечне ж, згадвае аднаго з самых яркіх ягоных прадстаўнікоў, ахвяру сталінізму — першага віцэпрэ-зідэнта Акадэміі навук БССР Сцяпана Некрашэвіча і тут жа прызнаецца: «...я понял, что все три мои пра...пра-бабушки — его близкие родственницы. Кроме того удалось выяснить, что у Степана Михайловича есть прямые предки из нашего рода Карафа-Корбутов: его прапрабабушка Агата Васильевна приходилась родной сестрой Ивану Васильевичу Карафа-Корбуту, деду Натальи Васильевны — моей пра-бабушки».

Род Татураў... Зноў роднасныя сувязі: «Прабабушка моего деда Михаила Ивановича Сацкевича-Стецкевича — Анна Самуиловна Татур». І таксама ёсць лёсы, зламаныя злымі, віхурнымі часамі, калі асобны чалавек лічыўся нічым, бо галоўным было шчасце для ўсяго чалавецтва. Аказваецца, не мінула гэта і блізкіх людзей тых, каго многія ведалі. Скажам, вядомага беларускага перакладчыка Міколу Татура. У даведніку «Беларускія пісьменнікі (1917–1990), што выйшаў у выдавецтве «Мастацкая літаратура» ў 1994 годзе, сказана, што ён нарадзіўся «ва ўрочышчы Застар’і Клічаўскага раёна». Як устанавіў А. Стацкевіч-Чабаганаў, М. Татур родам «с поместья Урочище Застарье». Больш за тое, ягоны бацька Ігнат Татур, у мінулым афіцэрам царскай арміі, быў расстраляны ў 1931 годзе. Пра гэта ў савецкія гады было лепш маўчаць.

Яшчэ адзін род, што стаў «героем» гэтай кнігі — Кернажыцкія. Таксама відавочныя роднасныя сувязі з аўтарам кнігі: «Мой предок Казимир Петрович Забелло обвенчался с Екатериной, дочерью речицкого чашника Валерьяна Керножыцкого, человека известного и уважаемого». Здавалася б, усё вельмі проста. Знайшоў у архіве неабходную справу, адкрыў яе на патрэбнай старонцы і, калі ласка, неабходныя звесткі.

Аднак так можа думаць толькі дылетант. Сам жа А. Статкевіч-Чабаганаў неаднойчы мусіў упэўніцца, якая гэта цяжкая праца — работа ў архівах. Часам для таго, каб адшукаць, здавалася б, самы маленькі факт, неабходна працаваць не дзень, не два. Дый не ў адным архіве, бо нішто важнае на паверхні не ляжыць. Да ўсяго неабходна дайсці, да ўсяго дакапацца. У гэтым ён упэўніўся і тады, калі даследаваў гісторыю роду Сеўрукаў. Дакладней, працягваў тое, чаму пачатак быў пакладзены яшчэ ў пазамінулым стагоддзі.

Таксама не без гонару ў пачатку раздзела «Севруки герба «Курч» сведчыць: «В нашем роду во все времена были люди, которые с большой любовью и особенным волнением изучали свои истоки, свое прошлое. Так, мы помним братьев Илью и Павла Карафа-Корбутов, которые в непростые времена первой половины ХХ века не побоялись описать и сохранить генеологическое древо своих предков и родственников по нескольким дворянским родам, жившим в Бобруйском повете». Аднак «такими же неравнодушыми к своему прошлому еще в ХІХ веке были» Іосіф Ян Курчэвіч-Сеўрук і Васіль Міхайлавіч Курчэвіч-Сеўрук. Апошні з іх нават выдаў у 1896 годзе ў Мінску кнігу «Вывод о происхождении прозвищ: Севрук и Курчевич-Севрук».

Дарэчы, праз год з’явіўся яе дапоўнены і выпраўлены варыянт. Дарэчы, Васіль Міхайлавіч, хоць і правёў велізарнную работу па даследаванню сваёй радаслоўнай, не быў упэўнены, што цягам часу знойдуцца ахвочыя прадоўжыць ягоную па-сапраўднаму падзвіжніцкую работу: «Я сколько мог, то и открыл потёмки для потомков. хотя, быть может, ни один не поменет и добрым словом за труд».

Прыводзячы гэтыя словы В. Курчэвіча-Сеўрука, А. Статкевіч-Чабаганаў з пачуццём выкананага абавязку заўважае: «За более чем 20 лет исследовательской работы мне удалось найти сведения о 657 представителях рода Севруков (14 колен), которые жили с ХV века на Волыни и с ХVІ века до ХХ века — на землях Слутчины и Несвижчины. Таким образом, мечта моего родственника о том, что потомки будут изучать свой родовод сбылась».

Род жа Сеўрукаў вельмі даўні, пра гэта пісаў яшчэ В. Курчэвіч-Сеўрук, адштурхоўваючыся ад даследавання вядомага Мацея Стрыйкоўскага: «Курч есть герб Курчов, князей русских, взят от Кориата. князя новогрудского, одного из сыновей Гедимина Витениевича, князя Литовского Кориата. Кориат Гедиминович, после крещения названный Михайлом, трудился в 1301 году. Имел сына по имени Юрий-Александр-Федор-Глеб».

Вось якія глыбокія карані! І якую сімптаматычную паралель можна прывесці: Мацей Стрыйкоўскі — Васіль Курчэвіч-Сеўрук — Анатоль Статкевіч-Чабагаў. Збліжаюцца эпохі. Лёсы людскія збіжаюцца. І ўжо новыя пакаленні падаюць свой голас тым пакаленням, якія жылі да іх. Каб пачулі, даведаліся яны, што род іхні не толькі не згубіўся на ветравейных паўстанках часу, а годна працягвае жыць, дзякуючы сваім новым прадстаўнікам, пра некаторых з якіх і расказваецца ў гэтай кнізе.

Падобныя кнігі вельмі неабходны, бо спрыяюць кансалідацыі грамадства. Яны, быццам тыя трывалыя камяні, узятыя, сабраныя шчодрым рупліўцам на гонях Бацькаўшчыны, мацуюць яе фундамент, дапамагаюць разуменню таго, што ўсе мы — адзіны народ, незалежна ад таго, да якіх сацыяльных слаёў належым, якіх поглядаў прытрымліваемся. Мы можам разыходзіцца ў думках, што тычацца нечага прыватнага, асабістага, а таму, калі разабрацца, то і не такога важнага. Але ні ў якім разе нельга адмаўляць галоўнага: Беларусь жыла, Беларусь жыве. Беларусь будзе жыць. Але тады, калі намаганні кожнага з нас і ўсіх разам будуць скіраваны ў адзінае рэчышча стваральнасці.

Услухаемся ў словы, што прамаўляе А. Статкевіч-Чабаганаў:

Святую веру продкаў, свой род, культуру і Айчыну шануй і беражы.

Словы гэтыя гучаць не проста заклікам. Яны нібыта тая паэзія — простая, шчырая, зямная (і ад гэтай шчырасці адкрытая і вабная) напаўняе тваю душу робіць цябе аднадумцам аўтара. Адразу ўспамінаюцца іншыя словы, радкі неўміручага Максіма Багдановіча. Яны, калі разабрацца, таксама пра тую ж еднасць нацыі, пра суладдзе і сугучча сэрцаў усіх добрых людзей:

Бачыце гэтыя буйныя зоркі, Ясныя зоркі Геркулеса? Да іх ляціць наша сонца, І нясецца за сонцам зямля. Хто мы такія? Толькі падарожныя — папутнікі сярод нябёс. Навошта ж на зямлі Сваркі і звадкі, боль і горыч, Калі ўсе мы разам ляцім Да зор.

Ляцім, але гэты палёт — своеасаблівы. Мы не адрываемся ад зямлі. Яна з намі, але яна не ў ілюмінатары, як пяецца ў вядомай песні. Яна таксама знаходзіцца ў няспынным руху. І ёй гэтаксама неабходна тая непарыўная сувязь, што складаецца з мінулага, сучаснага і будучага. Аднак у гэтым вечным і сусветным ланцугу ўсё ж звяно прошласці вельмі неабходнае і чым больш трывалае яно, тым больш упэўненасці ў тым, што мы не згубімся ў гэтым палёце. Мінулае ж складаецца не толькі са спраў людскіх і набыткаў. Яно і лёсамі людскімі мацуецца. Гэтыя лёсы і вяртае з небыцця сваімі кнігамі А. Статкевіч-Чабаганаў. І за гэта застаецца яму толькі сказаць: «Дзякуй».

Сергей РАССАДИН,
профессор, доктор
исторических наук.

Все статьи »